Tytuł strony

Aleksandr Siergiejewicz Puszkin- poeta rosyjski, także dramaturg i prozaik, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli romantyzmu rosyjskiego.

Na jego rozwój miały wpływ postaci dwóch przodków: jego stryja Wasilija Lwowicza Puszkina (1770-1830) i pradziadka, czarnoskórego Abisyńczyka Ibrahima Hannibala, który trafił do Rosji jako niewolnik, ale dzięki mądrości i odwadze stał się ulubieńcem cara Piotra I i otrzymał szlachectwo. Trzecią osobą, która wywarła na niego wpływ, była niania, dzięki której poznał kulturę i problemy chłopów pańszczyźnianych.

Początkowo kształcili go francuscy guwernerzy. Od 1811 przebywał w ekskluzywnym Liceum w Carskim Siole (obecnie Carskie Sioło przemianowano na Puszkin) w pobliżu Petersburga. Jego debiutanckie utwory pisane w liceum to dydaktyczno-satyryczne listy poetyckie, ody i elegie utrzymane w stylu klasycystycznym i preromantycznym.

Po ukończeniu liceum (1817) mieszkał w Petersburgu, gdzie przyłączył się do grupy Arzamas, propagującej włączenie do poezji języka potocznego i nowych gatunków , a także do kółka literackiego Zielona lampa związanego z dekabrystami .

Oburzony despotycznymi rządami Aleksandra I i później Mikołaja I pisze wiersze będące krytyką carskiej tyranii i absolutyzmu takie jak: oda Wolność (nap. 1817, wyd. 1856. Вольность) , wyszydzające Aleksandra I Bajki Noël (1818),wiersz Do Czaadajewa (К Чаадаеву, 1818) i prochłopską elegię Wieś (Деревня, 1819). Utwory te krążyły początkowo tylko w odpisach i zostały wydane dopiero w latach pięćdziesiątych XIX wieku. Antycarska działalność literacka spowodowała zsyłkę poety na południe Rosji.

Przed wyjazdem z Petersburga Puszkin zdążył jeszcze ogłosić w (1820) swój pierwszy poemat Rusłan i Ludmiła (Руслан и Людмила, 1820), który zwrócił powszechną uwagę. Był to początek fascynacji bajronizmem, wprowadzonym przez Puszkina do literatury rosyjskiej. Kolejne utwory powstające na zsyłce: Jeniec kaukaski (1822), Fontanna Bachczyseraju (Бахчисарайский фонтан, 1823), Cyganie (Цыганы, 1824) utrzymane są w tym stylu.

Na zesłaniu Puszkin przebywał najpierw w Kiszyniowie, potem w Odessie, na Kaukazie i na Krymie. W tym czasie rozpoczął pracę nad poematem Eugeniusz Oniegin (Евгений Онегин), pisząc w latach 1823-1824 trzy pierwsze rozdziały. Napisał tam też słynne liryki takie jak: Sztylet (nap. 1821, wyd. 1856) i Więzień (nap. 1822, wyd. 1832).

Jesienią 1824 kara została złagodzona, zsyłka na południe Rosji zamieniona została na odosobnienie w majątku jego matki (będącym jednocześnie domem rodzinnym poety) we wsi Michajłowskoje koło Pskowa. Tu powstała tragedia romantyczna Borys Godunow, będąca ilustracją walk o tron moskiewski na przełomie XVI/XVII wieku. Po stłumieniu powstania dekabrystów Puszkin został wezwany przez cara Mikołaja I do Moskwy, gdzie poznał Adama Mickiewicza i przetłumaczył kilka jego wierszy m.in. Trzech Budrysów. Puszkin ciężko przeżywał klęskę powstania dekabrystów, pod wpływem tych przeżyć powstały wiersze W głębinie syberyjskich rud (1827) i Arion (1827). W 1827 poeta, pod wpływem twórczości Waltera Scotta, napisał swój pierwszy, niedokończony utwór prozatorski: powieść historyczną Murzyn Piotra Wielkiego (nap. 1827, wyd. 1837), Piotrowi I poświęcony był też poemat historyczny Połtawa (1829).

W 1830 domagał się jak najszybszego stłumienia powstania listopadowego przez armię rosyjską. W liście do Jelizaviety Chitrovo pisał: "Wieść o powstaniu w Polsce prawdziwie mnie wzburzyła ! Nasi starzy wrogowie zostaną więc wytępieni. ...Wojna , która ma się zacząć, będzie wojną na eksterminację, albo przynajmniej trzeba, żeby taką była." [potrzebne źródło] W 1831 mieszkając w Bołdino pod Moskwą ukończył swe najwybitniejsze dzieło, poemat dygresyjny Eugeniusz Oniegin (wyd. fragmentarycznie w latach 1824-31, całość 1833). Dzieło pokazuje obraz życia rosyjskiej szlachty na wsi i w mieście w połowie XIX wieku. Tytułowy bohater, jak przystało na bohatera romantycznego, jest pełen pesymizmu, miotają nim wewnętrzne sprzeczności i z bólem uświadamia sobie bezsens życia.

Oprócz Eugeniusza Oniegina, napisał w tym czasie składające się z 5 nowel Opowieści świętej pamięci Iwana Piotrowicza Biełkina oraz cykl tak zwanych małych tragedii: Skąpy rycerz, Mozart i Salieri, Gość kamienny i Uczta podczas dżumy. Powstały też bajki dla dzieci, między innymi znana na całym świecie wersja wydanej 15 lat wcześniej przez braci Grimm Bajki o rybaku i złotej rybce, Bajka o carze Sałtanie..., Bajka o Popie i jego parobku Jełopie.

W lutym 1831 Puszkin ożenił się z Natalią Nikołajewną Gonczarową i przeprowadził się do Petersburga, wciąż pod specjalnym nadzorem policyjnym. Tam powstały wiersze Oszczercom Rosji (powstały dla uczczenia wzięcia Warszawy przez Rosjan) i Rocznica Borodina, związane z powstaniem listopadowym w Polsce i rewolucją we Francji, Wiersze te wywołały liczne sprzeciwy, między innymi polemizował z ich wymową Adam Mickiewicz w swym wierszu "Do przyjaciół Moskali".

Wkrótce powstały kolejne powieści: Dubrowski (1832-1833) oraz Dama pikowa (1834), a także powieść historyczna o buncie J. I. Pugaczowa Córka kapitana (1833-1836), będąca największym z prozatorskich utworów Puszkina.

W ostatnim okresie życia zwrócił się ku historii, powstała obszerna Historia Pugaczowa (1834) i poemat historiozoficzny Jeździec miedziany (nap. 1833, wyd. 1837), zainspirowany przez Ustęp III części Dziadów Adama Mickiewicza.

W 1836 Puszkin uzyskał zgodę na wydawanie pisma literacko-społecznego Sowriemiennik, które prowadził aż do śmierci.

Rok później w 1837, na skutek intrygi dworskiej zmuszony był, w obronie honoru żony, pojedynkować się z francuskim emigrantem G. d'Anthèsem. Ciężko ranny zmarł w dwa dni później, pogrzeb odbył się bez rozgłosu na cmentarzu przyklasztornym w guberni pskowskiej.

Puszkin był wybitnym reformatorem rosyjskiego języka literackiego.

Twórczość Puszkina była wielokrotnie tłumaczona na język polski, między innymi tłumaczyli: Adam Mickiewicz, Julian Tuwim, Jan Brzechwa, Mieczysław Jastrun, Adam Ważyk, Seweryn Pollak.

Oprócz miejscowości Puszkin, jego imię nosi muzeum sztuki w Moskwie będące drugą co do wielkości po Ermitażu rosyjską kolekcją sztuki.